طلا و ویژگی های آن

طلا عنصری با نشان شیمیایی Au در جدول تناوبی و عدد اتمی ۷۹ است. این فلز چگالی بالایی داشته و رنگ آن کمی نارنجی-زرد است و بسیار درخشان است. در حالت خالص خود، طلا فلزی نرم و فرم پذیر و اصطلاحا چکش خوار است. از لحاظ شیمیایی نیز از دسته عناصر واسطه است. از دیگر عناصر این دسته میتوان به مس و نقره نیز اشاره کرد که در ساخت انواع زیورآلات آنها را با طلا ترکیب می کنند و عیار های مختلفی به دست می آورند. برای اطلاع از انواع عیار طلا و چگونگی محاسبه هریک می توانید در این لینک اطلاعات مفیدی کسب کنید.  طلا قابلیت رسانایی برق و گرمای بالا دارد و در قطعات الکترونیکی نیز کاربرد دارد. طلا در طبیعت در رگه ها و معادن و یا حتی در میان سنگ ها یافت می شود. در ادامه با ما همراه باشید تا ویژگی های این فلز ارزشمند را بیشتر برای شما توضیح دهیم.

رنگ طلا:

طلا فلزی بی شکل است و حالت کریستالی ندارد. به شکل رگه در بین سنگهای آتشفشانی و گاها در رسوبات رودخانه و دریاچه ها یافت می شود. اما طلا رنگی زرد دارد و دیگر آلیاژهای آن مانند رز گلد، با افزودن مس و نقره بدست می آورند که در آن میزان استفاده از فلزات قرمز رنگ نظیر مس غالب است.

از دیگر انواع رنگی که از طلا در دنیا وجود دارد، طلای سفید است که در آن از نیکل و پالادیوم استفاده شده. البته آلیاژ دیگری از طلای سفید نیز وجود دارد که قسمت غالب آن فلز نقره است.

این نکته نیز گفتنی است که گاهی طلا با ماده ای دیگر که رنگی مشابه آن دارد، با نام پیریت (Pyrite) یا مارقشیشا اشتباه گرفته می شود. پیریت به طلای احمق ها نیز معروف است. دلیل نام گذاری آن نیز این است که افرادی هنگام جستجوی طلا به آن بر می خوردند و با فلز طلا آن را اشتباه می گرفتند. این ماده در واقع یک کانی است و تفاوت زیادی با فلز طلا دارد و با چکش کاملا خرد می شود. این در حالی است که طلا در هنگام چکش خوردن تغییر شکل میدهد ولی خرد نمیشود.

ویژگی ها و کاربرد های طلا:

از لحاظ شکل پزیری، طلا از جمله شکل پذیر ترین فلزات است. حتما نام ورق طلا به گوشتان خورده است که استفاده های گوناگونی از آن می شود. شاید برای شما جالب باشد که بدانید یک گرم طلا را میتواند با چکش خوردن به ورقی به مساحت یک متر مربع در بیاید. از دیگر ویژگی های طلا بازتاب بالای نور زرد و همچنین نور قرمز است. طلا همینطور بازتاب کننده پرتوهای فروسرخ است. از این رو در لباس فزانوردان به عنوان عایق اشعه های خورشیدی کاربرد فراوانی دارد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.

همانطور که در ابتدا گفته شد، از فلز طلا در ساخت انواع شمش، سکه و زیورآلات استفاده وسیعی می شود. یکی از دلایل آن مقاومت در برابر رطوبت و همچنین موادی است که به آن واکنشگر خورنده میگویند. از جمله این مواد اسید ها هستند. به طور نسبی طلا مقاومت بالایی در برابر اسید ها دارد. هرچند برخی مواد اسیدی با پی اچ بسیار پایین نیز موجب صدمه به طلا میشوند. حتی موادی که خاصیت اسیدی کمتری دارند نیز اگر با فلز طلا در طولانی مدت در تماس باشند میتوانند به آن آسیب بزنند. اما فلز طلا در ترکیبی از نیتریک اسید(جوهر شوره) و هیدروکلیریک اسید(جوهر نمک) با نام مستعار تیزاب -در اینجا بیشتر بخوانید- حل شده و در طلافروشی ها برای سنجش اصالت طلا کاربرد دارد.

نکته جالب دیگر درباره طلا این است که فلزی بدون بو و بدون مزه است. از این خاصیت نیز برخی برای تشخیص طلای اصل از بدل استفاده می کنند. هرچند راه مستقل و قابل اتکایی برای معیار سنجی و تشخیص طلای اصل نیست. برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید مقاله – ۶ ترفتد تشخیص طلا از بدل – موجود در وبسایت گرین گلد را مطالعه کنید.

ساخت زیورآلات:

فلز طلا در دمای ذوب مناسب می تواند با فلز های گوناگونی آلیاژ شود و رنگ های مختلفی که در بالا و در بخش “رنگ طلا” توضیح داده شده دربیاید. این کار موجب می شود که بتوان آن را به محصولی قابل ساخت برای سازندگان تبدیل کرد و اصطلاحا عیار آن را پایین آورد. برای درک بیشتر این موضوع میتوانید در – عیارهای مختلف طلا و نحوه محاسبه هرکدام – اطلاعات جامعی کسب کنید. از فلز طلا در ساخت انواع جواهرات، انواع سرویس طلا و نیم ست استفاده می شود. از جمله دیگر مصنوعات و تولیدات طلا میتوان به حلقه و انگشتر، گردنبند، دستبند، گوشواره، النگو، پابند، پیرسینگ و رو لباسی نیز اشاره کرد.

صنعت و تکنولوژی:

از لحاظ رسانایی نیز فلز طلا گزینه ای کاملا مناسب برای گرما و همینطور الکتریسیته است و در صنعت و تکنولوژی، خصوصا در ساخت قطعات الکترونیک نظیر CPU و انواع گوناگونی از دیگر تراشه ها از آن استفاده کرد. از دیگر کاربرد های آن به ریسیدن و استفاده از آن بعنوان نخ در گلدوزی، استفاده در شیشه های یاقوتی، در صنعت عکاسی و چاپ، خودروسازی و هوانوردی اشاره کرد.

پزشکی:

طلا در دوران باستان کاربرد پزشکی نیز داشته است. در قرون وسطی اعتقاد بر مفید بودن طلا برای بدن انسان بود. در پزشکی نیز در برخی دارو ها کاربرد دارد. در دندان پزشکی همچنین از طلا بعنوان ماده ای برای پر کردن دندان ها و روکش و حتی ساخت دندان کامل  استفاده می شود. دلیل ذکر شده نیز این است که اصطلاحا طلا با دیگر دندان هایی که در دهان وجود دارد بهتر چفت میشود و گزینه نتیجه بخش تری از دیگر مواد موجود برای پر کردن دندان است.

تغزیه و خوراک:

از طلا نیز میتوان بعنوان یک گارنیش بر روی انواع دسر ها و یا بعنوان پودر در نوشیدنی ها در منو های لاکچری استفاده می شود. اگر نگران استفاده خوراکی طلا هستید باید بدانید که بدن انسان ساختار شیمیایی طلا را نمیشناسد و در حقیقت فلز طلا در سیستم گوارش بدون هیچگونه اثری رد شده و دفع میشود. برخی شرکت ها نیز از این فرصت استفاده کرده و با تصفیه فاضلاب رستورانها و هتلهای لوکس و استخراج طلای موجود در آن، به سودآوری چشمگیری میرسند.

همچنین در فاضلاب کارگاه های طلا سازی، به خصوص کارگاه های بزرگ، نیز بدلیل تراش کاری و انواع پرداخت بر روی طلا و همچنین استنشاق گرد طلای موجود در محیط کارگاه توسط کارگران، مقادیر قابل توجهی طلا وجود دارد که استخراج و تصفیه شده و مورد استفاده مجدد قرار میگیرد.

در پایان جالب است بدانید که حجم طلایی که تا پایان سال ۲۰۲۲ استخراج شده حدود ۲۰۹.۰۰۰تن است. از این مقدار، حدود ۴۶٪ آن معادل ۹۵،۵۵۰ تن در ساخت جواهرات و ۲۲٪ معادل ۴۶،۵۰۰ تن از آن در شمش ها و سکه های طلا استفاده شده است. همچنین برآورد میشود حدود ۵۴،۰۰۰ تن دیگر ذخیره استخراج نشده از آن وجود داشته باشد. این اعداد شاید زیاد به نظر برسد اما در حقیقت از میان فلزات گرانبهایی مانند نقره و پلاتینیوم که بطور طبیعی در پوسته زمین یافت میشوند و با شاخص سنجش ppm (سهم در هر میلیون) اندازه گیری میشوند، عدد ۰.۰۰۴ را دارد. رتبه بعدی پلاتینیوم با ۰.۰۰۵ ppm و نقره ۰.۰۷۵ ppm است. این یکی از دلایل ارزش بالای طلاست. البته لازم به ذکر است در اعماق اقیانوس ها، مقادیر زیادی از ذخایر طلا موجود است ولی به دلیل دسترسی دشوار، استراخ آن بسیار هزینه بر است و مقرون به صرفه نیست.

همچنین دانشمندان قادرند این فلز را در محیط آزمایشگاهی تولید کنند ولی هزینه زیاد این پروسه توجیه اقتصادی ندارد.

به طور کلی استخراخ این فلز گرانبها همواره چالش های زیادی را برای جست و جوگران آن به همراه داشته است و همین عامل به همراه ویژگی های منحصر به فردش سبب شده فلز با ارزشی  باشد.

 

نگارنده: شباهنگ شیرازی